Thượng phụ Nikon (tiếng Nga: Никон, tiếng Nga cổ: Нїконъ; tên khai sinh: Nikita Minin (Minov) Ники́та Ми́нин (Минов); 7 tháng 5 năm 1605 – 17 tháng 8 năm 1681) là Thượng phụ Moskva và toàn nước Nga thứ bảy của Giáo hội Chính thống giáo Nga, tại vị trong những năm 1652–1666.Ông xuất thân trong một gia đình nông dân gần Nizhny Novgorod. Thuở trẻ, ông dấn thân làm tập sinh tại Tu viện Ba Ngôi Makarev. Tuy nhiên, dưới áp lực của gia đình, ông bỏ lời khấn nguyện và kết hôn. Sau đó, ông được thụ phong linh mục. Năm 1639, sau cái chết của ba người con, ông làm tu sĩ tại Tu viện Ba Ngôi Thánh hẻo lánh trên đảo Anzersky. Vài năm sau, ông rời tu viện khi xung đột với bề trên Eleazar. Tiếp đó, ông tới Tu viện Kozheozersky và được đảm nhận chức bề trên năm 1642. Trong những lần đến Moskva lạc quyên cho tu viện, ông được Sa hoàng Aleksei I chú ý, giúp ông đảm nhiệm chức bề trên tại Tu viện Novospassky ở Moskva. Nikon được phong Tổng giám mục trưởng Novgorod năm 1649 rồi trở thành Thượng phụ Moskva và toàn nước Nga năm 1652.Trong những năm chức vụ đầu tiên, Nikon được Sa hoàng tin tưởng tuyệt đối. Điều này giúp ông tiến hành cải cách phụng vụ Giáo hội, mục đích là loại bỏ các sai sót và những chi tiết rườm rà được thêm vào sau hàng thế kỷ. Những thay đổi nghi lễ này nhằm khôi phục các phụng vụ ban đầu của Giáo hội Nga dựa trên các sách tiếng Hy Lạp. Việc này vấp phải sự phản đối của một số giáo sĩ và tín hữu dẫn đến ly giáo về sau.Nikon cũng tích cực tham gia hoạt động chính trị: dự phần trong quyết sách của nước Nga tiến hành chiến tranh với Khối thịnh vượng chung Ba Lan - Litva, sau đó với Thụy Điển. Mục đích của ông nhằm xây dựng một đế chế Chính thống giáo kết hợp giáo hội và sa hoàng đồng lãnh đạo.Mối quan hệ giữa Nikon với Aleksei I xấu đi đáng kể sau sáu năm tại vị. Nikon rút lui và ẩn tu trong Tu viện Tân Jerusalem do chính mình thành lập. Năm 1666, ông chính thức bị tước quyền thượng phụ và giám mục, bị kết án đày đến Tu viện Pherapontov, rồi đến Tu viện Kirillo-Belozersky. Sau khi Aleksei I băng hà, sa hoàng Fyodor III Romanov gọi Nikon trở lại Moskva và dự định cho tái chức thượng phụ Giáo hội Chính thống giáo Nga. Tuy nhiên, vị linh mục ốm yếu đã qua đời trên đường đi.